حوزه های سواد فناورانه
سواد فناورانه اطلاعات سطحی درباره یک فناوری نیست؛ بلکه برای داشتن سواد، باید جنبه های مختلف آن را دانست. سواد فناورانه حوزه هایی دارد:
- تاریخ فناوری
- آینده شناسی فناوری
- سواد انتقادی فناوری
- اخلاق فناوری
- سواد فرهنگی فناوری
چنانچه افراد درباره زمینه تخصصی خود اطلاعات کاملی چون تاریخ آن، مزایا، معایب، آینده شناسی و... داشته باشند، می توانند در مواجهه با موقعیت ها و فناوری های جدید برخود مناسب کنند.
تاریخ فناوری: با مطالعه تاریخ فناوری ها که حوزه ای از سواد فناورانه است، می توان از پشت پرده توسعه آنها آگاه شد. برای مثال، آمریکا در جنگ جهانی دوم علیه ژاپن از بمب اتمی استفاده کرد و بعد از آن قدرت های جهانی، فناوری هسته ای را برای دستیابی به اهداف نظامی توسعه دادند، در حالی که می توان از این فناوری برای اهداف صلح آمیز استفاده کرد. یادآور می شود با اینکه در برخی از کشور ها، توسعه فناوری هسته ای با هدف استفاده صلح آمیز است؛ اما از سوی بعضی از قدرت های جهانی مورد مخالفت قرار می گیرد.
آینده شناسی فناوری: «آینده شناسی فناوری» دومین حوزه سواد فناورانه است که خطرات توسعه بی رویه فناوری را هشدار می دهد. خشک شدن دریاچه ارومیه از پیامدهای بی توجهی به این مولفه بود.
ساخت بی رویه سد و احداث پل میان گذر دریاچه ارومیه منجر به کم شدن آب آن و در نهایت خشک شدن آن گردید. البته در حال حاضر تلاش هایی برای احیای این دریاچه انجام شده و آبگیری آن سیر صعودی داشته است.
سواد فناورانه و آینده شغلی:یکی از مباحث مطرح در آینده شناسی فناوری، شناسایی ظرفیت های ایجاد اشتغال در فناوری و تاثیر آن بر شغل های کنونی است. بدیهی است با توسعه فناوری های نوین، بسیاری از مشاغل سنتی از بین می روند و شغل های جدیدی جایگزین می شوند که به مهارت خاصی نیاز دارند. این مسئله چالش هایی را برای شهروندان ایجاد می کند. آینده شناسی اشتغال و فناوری ریشه در انقلاب صنعتی اروپا دارد.
در نخستین روزهای انقلاب صنعتی و ظهور ماشین های نساجی، بسیاری از کارگران که آینده شغلی خود را در خطر می دیدند، به کارخانه ها حمله کردند و دستگاه های نساجی را که جایگزین نیروهای انسانی شده بود، از کار انداختند. چرا که معتقد بودند که فناوری های کم کم جایگزین کارگرها خواهند شد.
اما سواد فناورانه معتقد است که فناوری ممکن است در ظاهر باعث کاهش نیروی انسانی شود، ولی به صورت غیرمستقیم تقاضا را برای نیروی انسانی بیشتر می کند.
از دیدگاه سواد فناورانه، بین فناوری و اشتغال ارتباط مستقیم وجود دارد، این ارتباط را می توان به صورت زیر تبیین کرد:
رابطه فناوری و اشتغال:
فناوری جایگزین نیروی انسانی می شود پس:
- بهره وری افزایش می یابد.
- هزینه های تولید کاهش پیدا می کند.
- گرایش مصرف کنندگان به مصرف کالا و خدمات را بیشتر می کند.
- اشتغال بیشتر می شود.
تاریخ فناوری گواهی می دهد که پیشرفت فناوری تاثیری بر بیکار شدن کارگران ماهر نداشته است و فقط کارگران غیرماهر، امنیت شغلی خود را در خطر می بینند. دستگاه های پیچیده نیازمند کاربران متخصص هستند، برای عقب نماندن از قافله لازم است کارگران ساده، مهارت های خود را ارتقا بخشند. بنابراین، نگرانی درباره پیشرفت فناوری زمانی منطقی است که تنها نظاره گر بروز شکاف مهارتی باشیم و برای مهارت آموزی هیچ اقدامی نکنیم.
برای پر کردن شکاف مهارتی لازم است سواد فناورانه در برنامه های درسی مدارس گنجانده شود تا فارغ التحصیلاتی متناسب با اقتضای زمانه تربیت شود. نسلی که از چنین سوادی برخوردار باشد، علاوه بر شایستگی های فنی و غیرفنی دارای «صلاحیت جهانی» خواهد بود. این صلاحیت لازمه شغل های آینده است. چنین فارغ التحصیلاتی میتوانند دنیای فراتر از محیط پیرامونی خود را کاوش کنند و با تفکر در روند توسعه فناوری در سطح منطقه ای و جهانی، آنها را تحلیل کرده و مشارکت کننده باشند.
چنین افرادی می توانند در اقتصاد آینده که اقتصادی کاملا رقابتی و کیفیت گرا خواهد بود، حضور پیدا کرده و در میدان رقابت قرار گیرند.
سواد انتقادی فناوری
سواد انتقادی فناوری که بخشی از سواد فناورانه است، به ما این بینش را می دهد که فناوری ها علاوه بر فوایدی که دارند، می توانند مخرب باشند. برای مثال، طرفداران محصولات تراریخته (محصولاتی که از طریق دستکاری ژنتیکی و اصلاح نژاد تولید می شوند.)معتقدند که محصولات تراریخته مزیت های نسبی زیادی دارند که برخی از آنها عبارت اند از: ارزش غذایی بسیار بالا، طعم و رنگ بهتر، عمر قفسه ای طولانی تر، استفاده بهینه از زمین کشاورزی، کاهش علف های هرز، از بین رفتن آلرژی زایی برخی غذاها، حمل و نقل آسان تر و مقاومت بیشتر در برابر تغییرات زیست محیطی.
از سوی دیگر، مخالفان محصولات تراریخته معتقدند که این قبیل از محصولات خطرناک هستند، زیرا دستکاری ژنتیکی محصولات دامی و کشاورزی ممکن است عوارض پیش بینی نشده ای برای سلامتی انسان در پی داشته باشد. همچنین احتمال دارد صنایع غذایی جهان تحت سلطه تعداد محدودی از شرکت های صاحب این فناوری قرار بگیرد و در نتیجه امنیت غذایی شهروندان به خطر بیفتد. سواد انتقادی فناورانه موجب تفکر بیشتر درباره نظرات دو گروه موافق و مخالف می شود تا بتوانیم به صورت هوشمندانه درباره کاربرد یک فناوری خاص تصمیم گیری کنیم.
یکی از مصادیق سواد انتقادی فناوری را میتوان در هشدارهای ایمنی مراجع ذی صلاح برای کاربران محصولات شیمیایی مشاهده کرد. چنان که می دانید، تولید و استفاده از مواد شیمیایی یکی از عوامل اساسی توسعه و پیشرفت در همه کشورها محسوب می شود. همگام با افزایش جمعیت جهان، نیاز به مواد شیمیایی نیز رو به افزایش است. به همین دلیل امکانات تولید و فرآوری مواد شیمیایی چه در کشورهای پیشرفته و چه در کشورهای رو به توسعه در حال گسترش است. امروزه مقادیر قابل توجهی مواد شیمیایی در سطح جهان تولید و نگهداری می شود که علی رغم منافع کلان اقتصادی، همواره استفاده از آن ها با خطرات احتمالی بهداشتی و زیست محیطی همراه است. به همین علت در سال های اخیر نگرانی ها نسبت به تاثیراتی که مواد شیمیایی می توانند به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر سلامتی انسان و محیط زیست او داشته باشند، افزایش یافته است.
چگونگی استفاده از فناوری نانو، مثالی دیگر برای اهمیت سواد انتقادی فناوری است. استفاده از این فناوری باعث بهبود خواص مواد می شود. با ذرات نانو می توان لباس هایی تولید کرد که هرگز کثیف نشوند. اما از دیدگاه سواد انتقادی فناوری، همین ذرات اگر جذب بدن انسان شوند، باعث بیماری می شوند. همچنین از این دیدگاه این مواد به دلیل اندازه ذرات خود می توانند به راحتی وارد هوا شده و جذب بدن جانوران و سلول های گیاهان شوند و اثرات نامعلومی را بر جای بگذارند. از آنجا که این مواد جدید هستند، انسان و سایر موجودات زنده، ممکن است ساز و کارهای دفاعی لازم در برابر آنها را نداشته باشند، در نتیجه در هنگام استفاده از این نانوذرات باید دیدگاه انتقادی فناورانه را در نظر داشت.
میتوانید برای دریافت اطلاعات بیشتر جهت اخذ دیپلم کامپیوتر به صفحه دیپلم کامپیوتر مراجعه کنید.