دسته بندی رایانه ها
از لحاظ قدرت پردازش ، بزرگی و سرعت، رایانه ها به چهار دسته تقسیم می شوند که به ترتیب ، اندازه، سرعت، قیمت و تعداد پردازنده ها و تعداد کاربرانی که می توانند هم زمان از رایانه استفاده کنند کاهش می یابد.
ابر رایانه (computer Super): ابر رایانه ها ، رایانه های بسیار بزرگی هستند که حافظه و قدرت پردازش فوق العاده زیادی دارند و در امور فضایی، دفاعی، هواشناسی و پروژه های بسیار بزرگ علمی و تحقیقاتی استفاده می شوند. اولین ابر رایانه ایران در سال 1380 به وسیلە محققان مرکز تحقیقات پردازش های فوق سریع دانشگاه صنعتی امیرکبیر به بهره برداری رسید.
رایانه های بزرگ (computer Mainframe): در مراکز تجاری بزرگ، دانشگاه ها و برخی مراکز دولتی که حجم محاسباتی بسیار زیادی دارند استفاده می شوند . این رایانه ها مانند ابر رایانه ها می توانند به رایانه های دیگر سرویس دهند .
رایانه کوچک (Minicomputer):در مراکز تجاری،دانشگاهی و برخی مراکز دولتی که حجم محاسباتی متوسط دارند استفاده می شوند . نام جدید این دسته از رایانه ها، رایانه های میانه (Midrange )است
ریز رایانه (Microcomputer): رایانه هایی که فقط یک یا دو پردازنده دارند و به دو صورت قابل حمل (portable )و غیرقابل حمل هستند.
ریز رایانه ها از لحاظ ظاهر، اندازه و قدرت پردازشی به چند دسته تقسیم می شوند. بعضی از انواع آن را در ادامه بررسی می کنیم: رایانه های رومیزی (Desktop): برای کار در یک محل ثابت و بر روی میز طراحی شده و از برق شهری استفاده می کنند. به آنهاPC PersonalComputer) )هم گفته می شود.
تين کالينت (client Thin): تولیدکنندگان برای اینکه بتوانند محصولات کوچک تری عرضه کنند، برخی از سخت افزارهای یک رایانە معمولی مانند خنک کننده پردازنده،دیسک گردان لوح فشرده و... را تغييرداده يا حذف کردند. مصرف برق پایین، اندازه کوچک، قيمت ارزان تر از جمله مزایای تین کالینت است.
رایانه های کیفی(Laptop): از لحاظ امکانات و نوع کار مثل رایانه های رومیزی هستند؛ ولی با باطری هم کار می کنند. این رایانه ها قابل حمل هستند. رایانه های کیفی به طور کلی دارای همان اجزایی هستند که در یک رایانه رومیزی وجود دارد با این تفاوت که تا حد ممکن از وزن و اندازه آنها کاسته شده است. رایانه های کیفی دارای یک صفحه کلید سرخود هستند و به جای ماوس از یک صفحه لمسی استفاده می کنند اما می توان صفحه کلید و ماوس جداگانه نیز به آنها وصل کرد.
نرم افراز
برای دیدن فیلم علاوه بر تجهیزات سخت افزاری مانند صفحه نمایش و بلند گو ، به برنامه ای نیاز است تا فیلم را پخش کند. به این برنامه نرم افزار گفته می شود. کاربر از طریق نرم افزار با رایانه ارتباط برقرار می کند . برای انجام هر کاری در رایانه، برنامه یا نرم افزار مخصوص به آن نیاز است.
نرم افزار ها به دو دسته تقسیم می شوند :
نرم افزار کاربردی
زمان پخش فیلم، کشیدن نقشه و یا رسم یک تصویر از نرم افزارهاي خاص استفاده می کنیم که برای انجام وظایف خاص، بر اساس نیاز کاربران، طراحی و تولید شده اند و به آنها نرم افزار کاربردی می گویند.
نرم افزار QR Reader
کدهای QR راهی سریع برای دسترسی به محتوا از طریق گوشی های هوشمند است؛ این برنامه ها به کاربر اجازه می دهد با پویش (Scan )کد مورد نظر و تبدیل آن به اطلاعات معنی دار، به تحلیل محتوای رمزنگاری شده بپردازد. برای نمونه می توانید کد زير را پویش کرده و به اطلاعات موجود در آن، که نشانی اینترنتی تارنمای دفتر چاپ است، دسترسی پیدا کنید. کدهای QR فاقد هرگونه اجزای الکتریکی بوده و نیاز به فناوری سخت افزاری خاصی ندارند. کدهای QR تنها نوعی از کدهای سیاه و سفید است که روی کاغذ چاپ شده و می توان آن را به کمک گوشی های هوشمند پویش و رمزگشایی کرد .
نرم افزار سيستمی
نرم افزارهاي سيستمی مدیریت رایانه را بر عهده دارند و واسطی بین کاربر و سخت افزار یا ماشین هستند. نرم افزار سیستمی خدماتی را فراهم میکند که دیگر نرم افزارها میتوانند برای انجام کارهای خود از آن استفاده کنند .
برنامههای راهانداز سيستم: اولین برنامه هایی که با روشن شدن رایانه روی سخت افزار اجرا میشوند تا رایانه را برای اجرای عملیات آماده کنند و عبارتاند از:
برنامه عیب یاب(post): قسمت های اصلی رایانه شامل حافظه و پردازشگر مرکزی را آزمایش میکند و اگر اشکالی در این قسمتها باشد به وسیلە این برنامه اطلاع داده میشود.
برنامه شناسایی دستگاههای ورودی و خروجی (BIOS): شناسایی و راه اندازی دستگاه های ورودی و خروجی بر عهده این برنامه است.
بارگذاری سیستمعامل (loader): بخش های اصلی سیستم عامل به وسیلە این برنامه به حافظه اصلی منتقل میشود و تا رایانه روشن است در حافظه باقی می ماند.
سیستم عامل ها : مهمترین نرمافزار سیستمی که بقیه نرم افزارها به وسیلە آن مدیریت میشوند، سیستم عامل نام دارد. سیستم عامل مجموعهای از برنامه ها است که برای مدیریت و کنترل عملیات رایانه مورد استفاده قرار میگیرد و به عنوان واسط بین کاربر و سخت افزار عمل میکند. دستورهای کاربر برای اجرا در رایانه به سیستم عامل اعلام می شوند و نتایج حاصل از اجرای دستورها بهوسیله سیستم عامل به اطلاع کاربر میرسد .
نواع مختلفی از سیستم عامل به وسیله شرکتهای مختلف تولید میشوند. Linux ،Unix ،Windows ،Dos و Macintosh نمونه ای از سیستم عامل های رایانه های شخصی هستند .
مترجمها (compilers): برای اینکه بتوانیم به رایانه دستورات قابل فهم بدهیم تا اجرا کند باید از زبان ماشین استفاده کنیم که یادگیری آن برای انسان سخت و پیچیده است. به همین دلیل زبان هایی قابل فهم برای انسان اختراع شدند که به زبان محاوره ای نزدیک هستند. برای تبدیل این زبان ها به زبان ماشین مترجم ها به وجود آمدند .
برنامه های کمکی:برنامه های کمکی برای مدیریت سیستم به کاربرکمک کرده واستفاده ازرایانه راساده تر می کنند. نرم افزارهای امنیتی ومدیریت حافظه نمونه هایی از برنامه های کمکی هستند .