«سواد» چه مفهومی دارد؟
واژه «سواد» را در زندگی روزمره زیاد شنیده اید، اما تا به حال به معنای آن فکر کرده اید؟ بین سواد و دانش تفکیک قائل می شوید یا برای هر دو یک معنا و مفهوم را در نظر می گیرید؟ سواد در مفهوم سنتی آن به معنای مهارت خواندن و نوشتن است ولی دانش اطلاعات کاربردی و سازمان دهی شده برای حل مسئله می باشد. در دنیای کنونی، هر روز فناوری جدیدی به وجود می آید و فناوری های دیگر به سرعت توسعه پیدا می کنند. همه اینها برای پاسخگویی به رشد سریع جمعیت، محدیدوت منابع و افزایش تقاضای دنیای بشری است. بر این اساس، اکنون مفهوم سنتی سواد به چالش کشیده شده است، زیرا فناوری های نوین، مهارت های جدیدی را نیاز دارند که آن مفهوم سنتی نمی تواند پاسخ گو باشد. امروزه دانشمندان از انواع متعدد سواد، از قبیل سواد علمی، سواد فناورانه، سواد رایانه ای، سواد رسانه ای، سواد فرهنگی و سواد بصری یاد می کنند که افراد برای تامین رفاه خود باید سررشته ای از آنها داشته باشند و در زندگی روزمره خود به کار ببرند.
سواد فناورانه چیست؟
امروزه در همه کشورهای جهان «سواد فناورانه»، به عنوان بخشی از سواد پایه، در آموزش رسمی مدارس گنجانده شده است؛ زیرا بدون این سواد نمی توانید از ابزارهایی مانند رایانه، دستگاه تصویربرداری، پمپ بنزین، عابر بانک و ... استفاده کنید. بنابراین، آموزش سواد فناورانه بخشی از آموزش شهروندی محسوب می شود. شهروندانی که از این سواد بی بهره باشند، در زندگی روزمره خود دچار مشکل شده و از رفاه و آسایشی که فناوری های نوین برای زندگی انسان به ارمغان آورده اند، محروم می مانند.
فناوری، مجموعه ای از دانش، تجربه و مهارت است که انسان با به کارگیری آن، محصولات یا خدماتی را برای افزایش رفاه و غلبه بر مشکلاتش، تولید می کند. برای مثال انسان برای غلبه بر گرسنگی به فکر کشاورزی، ذخیره سازی مواد غذایی و تهیه آتش افتاد و سپس از طریق سلطه بر طبیعت توانست فناوری های لازم را برای آن اهداف خلق کند. به همین دلیل می توان گفت: فناوری عبارت است از کلیه دخل و تصرف های انسان بر طبیعت که برای بهبود شرایط زندگی و تامین نیازهای روزمره صورت می گیرد.
فناوری، فهرست بلند بالایی از اختراعات و نوآوری های انسان اولیه (از قبیل سنگ چخماق، اهرم و چرخ) تا انسان مدرن از قبیل فناوری های نانو، اطلاعات، فناوری شناختی، زیست فناوری، فناوری هوا و فضا، فناوری انرژی های نو و...، را شامل می شود.
نمونه هایی از فناوری های نوین:
- فناوری اطلاعات و ارتباطات
- فناوری نانو
- فناوری انرژی های نو
- فناوری هوا و فضا
- زیست فناوری
فناوری ها علاوه بر مزایایی که دارند، می توانند مضراتی هم داشته باشند، به همین دلیل، انسان در استفاده از یک فناوری ممکن است سه نوع رفتار متفاوت از خود نشان دهد: فن هراسی افراطی، فن دوستی افراطی و استفاده محتاطانه و عالمانه.
سواد فناورانه فن دوستی افراطی را تایید نمی کند، بلکه نگاهی میانه به فناوری دارد و انسان را به استفاده عالمانه و محتاطانه از فناوری تشویق می کند.
تعریف و تاثیرات سواد فناورانه
سواد فناورانه مجموعه ای از دانش، تجربه و مهارت است که به ما کمک می کند مزایا و خطرات یک فناوری را بشناسیم و به صورت عالمانه و محتاطانه از آن استفاده کنیم. افرادی که سواد فناورانه دارند نسبت به پیدایش فناوری های جدید و استفاده و به کار گیری آن عالمانه برخورد می کنند و در رفتارشان افراط و تفریط دیده نمی شود. این سواد در فکر و عمل آنان تاثیراتی خواهد داشت:
- مواجهه عالمانه و خردمندانه با اثرات جانبی فناوری
- فهم رفتار فناوری ها (اینکه فناوری ها چرا و چگونه عمل می کنند)
- فهم نقش فناوری ها در گسترش استعمار و بی عدالتی در جهان
- رعایت ملاحظات اخلاقی در تولید فناوری
- رعایت ملاحظات اخلاقی در تولید فناوری
- تحت کنترل درآوردن فناوری ها
ضرورت سواد فناورانه
برای فهم ضرورت سواد فناورانه، به داستان ورود اینترنت به ایران فکر کنید. می دانید نخستین اتصال به اینترنت در ایران، در اوایل دهه هفتاد شمسی؛ فقط به فاصله یک سال پس از تولد آن در غرب بوده است. در حقیقت جامعه ایرانی در نخستین سال های تولد اینترنت، به این شبکه جهانی پیوست. به همین سبب، شهروندان ایرانی بی مقدمه و شتا�� زده به دنیای هزار توی اینترنت پرتاب شدند. اینترنت تاثیرات مثبت زیادی برای جامعه داشت، ولی نبود آمادگی در جامعه، چالش های فرهنگی و امنیتی متعددی را برای جامعه ایرانی ایجاد کرد و ذائقه فرهنگی و سبک زندگی را تحت تاثیر قرار داد.
ورود گوشی های هوشمند و فناوری های جدید ارتباطی، این چالش های فرهنگی و امنیتی را تشدید کرد؛ در صورتی که اگر پیش از ورود این فناوری ها، سواد فناورانه، به ویژه سواد دیجیتالی، آموزش داده می شد، می توانستیم به راحتی بسیاری از چالش ها و تهدیدات جانبی این فناوری ها را پیش بینی و مدیریت کنیم.
برای مثال یکی از چالش های فناوری های جدید ارتباطی، اعتیاد کودکان و نوجوانان به دنیای مجازی است.
مثالی دیگر برای ضرورت سواد فناورانه، موتورهای احتراق داخلی در سال 1885 میلادی است. این فناوری انقلاب بزرگی در صنعت خودروسازی به وجود آورد. آن زمان کسی پیش بینی نمی کرد که این فناوری در آینده به بزرگ ترین علت چالش زیست محیطی (چالش آلودگی هوا) تبدیل شود. با بهره گیری از سواد فناورانه می توان اثرات جانبی یک فناوری را پیش بینی و برای علاج آن چاره اندیشی کرد.
میتوانید برای دریافت اطلاعات بیشتر جهت اخذ دیپلم کامپیوتر به صفحه دیپلم کامپیوتر مراجعه کنید.